اختلال شناختی خفیف چیست و علائم آن چگونه است؟
در این مطلب از حافظه همیشه سبز این موضوع را به شکل کامل بررسی خواهیم کرد.
اختلال شناختی خفیف چیست؟
اختلال شناختی خفیف (MCI) یک اصطلاح توصیفی برای اختلال در حافظه یا اختلالات جزئی در سایر زمینه‌های عملکرد مغز مانند برنامه‌ریزی یا دامنه توجه است. در واقع این اختلال مرحله بین کاهش شناختی مورد انتظار سالمندی طبیعی و کاهش جدی‌تر زوال عقل است. این اختلال با مشکلات حافظه، زبان، تفکر یا قضاوت مشخص می‌شود.
اگر اختلال شناختی خفیف داشته باشید، ممکن است متوجه شوید که حافظه یا عملکرد ذهنی شما کاهش یافته است. خانواده و دوستان نزدیک شما نیز ممکن است متوجه تغییر شوند؛ اما این تغییرات آن‌قدر شدید نیستند که به‌طور قابل‌توجهی در زندگی روزمره و فعالیت‌های معمول شما اختلال ایجاد کنند.
افرادی که دارای اختلال شناختی خفیف هستند ممکن است برای انجام تکالیف یا برنامه‌ریزی و به ترتیب انجام دادن فعالیتی زمان بیشتری صرف کنند اما در انجام وظایف روزمره با مشکلات قابل‌توجهی مواجه نمی‌شوند.
اصطلاح «کارکردهای زندگی روزمره» به چه معناست؟ به معنای کارهایی است که برای ادامه زندگی روزانه خود باید انجام دهید، مانند شستن، لباس پوشیدن، تهیه یک وعده غذایی، انجام خرید و غیره و همچنین شامل موارد پیچیده‌تری مانند مدیریت امور مالی یا برنامه‌ریزی برای تعطیلات است. افرادی که دارای اختلال شناختی خفیف هستند هنوز هم می‌توانند همه این کارها را انجام دهند و می‌توانند به‌تنهایی زندگی کنند و فعالیت‌های عادی روزمره را مدیریت کنند. این افراد ممکن است برای تصمیم‌گیری یا برنامه‌ریزی و انجام کارها نسبت به دیگران، احتیاج به زمان طولانی تری داشته باشند، اما قادر به مدیریت این کارکردهای زندگی روزمره هستند.
فردی که دارای اختلال شناختی خفیف است ممکن است در برنامه‌ریزی کاری مانند یک رویداد اجتماعی یا گردش با مشکلاتی روبرو شود و ممکن است سازمان‌دهی آن زمان بیشتری طول بکشد. همچنین ممکن است برای فردی که دارای اختلال شناختی خفیف است برنامه‌ریزی برای آینده دشوارتر باشد. به‌عنوان مثال، فکر کردن به تغییر منبع برق یا انتقال پول به یک حساب پس‌انداز دیگر.
این امر بدان معنا نیست که فردی با اختلال شناختی خفیف قادر به انجام این کارها نیست. اما ممکن است انجام این کار برای آنها دشوارتر باشد یا ممکن است ترتیب دادن آنها کمی بیشتر طول بکشد. افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف ممکن است در یادآوری چیزهایی مانند نام افراد، مکان‌ها یا موارد نیز مشکل بیشتری داشته باشند، اما با توجه به زمان و هنگامی‌که تحت استرس نیستند، اغلب با کمک یادآوری‌ها، احتمالاً می‌توانند اطلاعات را به خاطر بیاورند.
تعریف این اختلال مهم است. اختلال شناختی خفیف را می‌توان به‌عنوان اختلال شناختی، به‌ویژه از دست دادن حافظه کوتاه‌مدت تعریف کرد که فراتر از حد انتظار با توجه به سن و سطح تحصیلات است، اما به‌اندازه کافی قابل‌توجه نیست که در فعالیت‌های زندگی روزمره تداخل ایجاد کند.
اختلال شناختی خفیف فقط مربوط به سالمند شدن نیست. این موضوع مهم است زیرا مشکلات حافظه، سردرگمی و مشکلات توجه اغلب به‌سادگی به‌عنوان مشکلات سالمندی در نظر گرفته می‌شوند. بسیاری از ما با افزایش سن برای انجام کارها زمان بیشتری نیاز داریم، آهسته‌تر فکر می‌کنیم، آهسته‌تر حرکت می‌کنیم و (شاید به دلیل ضعف) ممکن است نتوانیم برخی از کارها را انجام دهیم؛ اما دوباره به تعریف بالا نگاه کنید: اختلال شناختی خفیف اختلال شناختی است که فراتر از حد انتظار با توجه به سن و سطح تحصیلات در نظر گرفته می‌شود. چابکی کمتر و آهسته‌تر فکر کردن می‌تواند «مربوط به سن» باشد، به این معنی که این همان چیزی است که ممکن است از یک فرد سالمند انتظار داشته باشیم، اما این شرایط به‌تنهایی شواهدی از اختلال شناختی خفیف نیست.
اختلال شناختی خفیف می‌تواند خطر ابتلا به زوال عقل ناشی از بیماری آلزایمر یا سایر شرایط عصبی را افزایش دهد؛ اما برخی از افراد با این اختلال هرگز بدتر نمی‌شوند و تعداد کمی در نهایت بهبود می‌یابند.
۹ عامل خطر برای اختلال شناختی خفیف
قوی‌ترین عوامل خطر برای اختلال شناختی خفیف عبارت‌اند از:
- افزایش سن
- داشتن یک نوع خاص از یک ژن به نام APOE e۴ که با بیماری آلزایمر نیز مرتبط است. اگرچه داشتن این ژن تضمین نمی‌کند که شما زوال شناختی را تجربه کنید.
سایر شرایط پزشکی و عوامل سبک زندگی با افزایش خطر تغییرات شناختی مرتبط هستند، ازجمله:
- دیابت
- سیگار کشیدن
- فشارخون بالا
- کلسترول بالا
- چاقی
- افسردگی
- فقدان ورزش بدنی
- سطح تحصیلات پایین
- مشارکت کم در فعالیت‌های محرک ذهنی یا اجتماعی
علل ایجاد اختلال شناختی خفیف چیست؟
هیچ دلیل واحدی برای ایجاد اختلال شناختی خفیف وجود ندارد همان‌طور که هیچ نتیجه واحدی برای این اختلال وجود ندارد. علائم این اختلال ممکن است برای سال‌ها ثابت بماند و یا به سمت بیماری آلزایمر یا نوع دیگری از زوال عقل پیشرفت کند و یا با گذشت زمان بهبود یابد.
شواهد کنونی نشان می‌دهد که اختلال شناختی خفیف اغلب، اما نه همیشه، از میزان کمتری از همان انواع تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر یا سایر اشکال زوال عقل مشاهده می‌شود، ایجاد می‌شود. برخی از این تغییرات در مطالعات کالبدشکافی افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف شناسایی شده است. این تغییرات عبارت‌اند از:
- توده‌های غیرطبیعی پروتئین بتا آمیلوئید (پلاک) و توده‌های میکروسکوپی پروتئین تائو که مشخصه بیماری آلزایمر است.
- اجسام لویی که توده‌های میکروسکوپی پروتئین دیگری هستند که با بیماری پارکینسون، زوال عقل همراه با اجسام لویی و برخی موارد بیماری آلزایمر مرتبط هستند.
- سکته‌های کوچک یا کاهش جریان خون در رگ‌های خونی مغز
- مطالعات تصویربرداری از مغز نشان می‌دهد که تغییرات زیر ممکن است با اختلال شناختی خفیف مرتبط باشد:
- کوچک شدن هیپوکامپ، ناحیه‌ای از مغز که برای حافظه مهم است.
- بزرگ شدن فضاهای پر از مایع مغز (بطن‌ها)
- کاهش استفاده از گلوکز، قندی که منبع اصلی انرژی برای سلول‌ها است، در مناطق کلیدی مغز.
علائم اختلال شناختی خفیف چیست؟
مغز نیز مانند بقیه اعضای بدن با افزایش سن تغییر می‌کند. بسیاری از مردم با افزایش سن متوجه فراموشی تدریجی فزاینده می‌شوند. شاید فکر کردن به یک کلمه یا یادآوری نام یک فرد بیشتر طول بکشد.
اما نگرانی مداوم یا فزاینده در مورد عملکرد ذهنی شما ممکن است نشان‌دهنده اختلال خفیف شناختی باشد. مشکلات شناختی می‌تواند فراتر از حد انتظار و شامل موارد زیر باشد:
- بیشتر اوقات چیزها را فراموش می‌کنید.
- رویدادهای مهم مانند قرار ملاقات یا مشارکت‌های اجتماعی را فراموش می‌کنید.
- رشته افکار یا رشته گفتگوها، کتاب‌ها یا فیلم‌ها را از دست می‌دهید.
- با تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی مراحل برای انجام یک کار یا درک دستورالعمل‌ها، به‌طور فزاینده‌ای احساس تحمل بار بیش از حد می‌کنید.
- در پیدا کردن راه خود در محیط‌های آشنا دچار مشکل می‌شوید.
- تحریک‌پذیرتر می‌شوید یا به‌طور فزاینده‌ای قضاوت ضعیف نشان می‌دهید.
- خانواده و دوستان شما متوجه هر یک از این تغییرات می‌شوند.
اگر اختلال شناختی خفیف دارید، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- افسردگی
- تحریک‌پذیری و پرخاشگری
- اضطراب
- بی‌تفاوتی
تقسيم بندیی اختلال شناختی خفيف
کارشناسان اختلالات شناختی خفیف را بر اساس مهارت های فکری که تحت تأثیر قرار گرفته اند شناسایی می کنند:
- اختلال شناختی خفیف یادزدایشی: که در درجه اول بر حافظه تأثیر می گذارد. ممکن است فردی اطلاعات مهمی را که قبلاً به راحتی به خاطر می آورده، مانند قرار ملاقات ها، گفتگوها یا رویدادهای اخیر فراموش کند.
- اختلال شناختی خفیف غیر یادزدایشی: که بر مهارت‌های فکری غیر از حافظه تأثیر می‌گذارد، از جمله توانایی تصمیم‌گیری درست، قضاوت در مورد زمان یا توالی مراحل مورد نیاز برای تکمیل یک کار پیچیده یا ادراک بصری.
این علائم ممکن است همیشه بر فرد مبتلا به اختلال شناختی خفیف تأثیر بگذارد یا ممکن است بیایند و بروند. این امربه علت زمینه ای ایجاد کننده اختلال بستگی دارد.
هنگامی که اختلال شناختی خفیف به دلیل مراحل اولیه بیماری آلزایمر، زوال عقل عروقی یا نوع دیگری از زوال عقل ایجاد شود، علائم در طول زمان بدتر می شود و بر توانایی فرد برای انجام فعالیت های روزانه تأثیر می گذارد. این بدتر شدن می تواند بسیار تدریجی باشد و در ابتدا قابل توجه نباشد.
بیشتر بخوانید : آیا درمانی برای اختلال شناختی خفیف وجود دارد؟
در صورت تشخیص اختلال شناختی خفیف چه کاری می‌توانم برای کمک به سلامت مغزم انجام دهم؟
طبق دستورالعمل عملی آکادمی عصب‌شناسی آمریکا برای بیماران مبتلا به اختلال شناختی خفیف، بهترین کاری که می‌توانید برای حفظ سلامت مغز خود انجام دهید این است که دو بار در هفته ورزش کنید (به‌ویژه ورزش‌های هوازی).
اگرچه هیچ ارتباط ثابت‌شده مشخصی وجود ندارد که انجام هر یک از موارد زیر به کاهش سرعت حافظه و کاهش مهارت تفکر کمک کند، اما این‌ها توصیه‌های کلی برای حفظ سلامتی هستند.
- فشارخون، سطح کلسترول و سطح گلوکز خون را در حد متعادل حفظ کنید
- سیگار را کنار بگذارید و از نوشیدن الکل بیش‌ازحد خودداری کنید
- رژیم غذایی سالم داشته باشید
- وزن مناسب را حفظ کنید
- استرس را کاهش دهید
- به میزان کافی بخوابید
- ورزش مغز (انجام پازل، بازی با ورق، خواندن، یادگیری زبان جدید یا نواختن یک ساز جدید)
- در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنید
مهم‌تر از همه، هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار به پزشک مراجعه کنید تا بتواند تغییرات در حافظه یا مهارت‌های فکری شما را در طول زمان بررسی کند.
اهمیت تشخیص اختلال شناختی خفیف چیست؟
مزیت اصلی تشخیص اختلال شناختی خفیف این است که به شناسایی افرادی که در معرض خطر ابتلا به زوال عقل هستند کمک می کند. سپس می توان به آنها اطلاعات، مشاوره و پشتیبانی ارائه داد. همچنین می توان آنها را تحت بررسی قرار داد و اگر دچار زوال عقل شدند مداخلات مناسب درمانی را ارائه داد.