ارزیابی عصب روانشناختی یکی از روش‌های مهم برای بررسی عملکرد شناختی و عصبی فرد است. این روش از ترکیبی از مصاحبه‌ها، تست‌های عصب روانشناختی و سایر ابزارهای تشخیصی استفاده می‌کند تا وضعیت عملکرد شناختی و عصبی شخص را بررسی کند. در این مقاله، به بررسی روش‌ها و اهمیت ارزیابی عصب روانشناختی برای تشخیص و درمان بیماری‌های شناختی و عصبی می‌پردازیم.
روش‌های ارزیابی عصب روانشناختی
ارزیابی عصب روانشناختی شامل چندین روش است که هر یک به بررسی جنبه‌های مختلف عملکرد شناختی و عصبی مرتبط با حافظه، توجه، زبان، شناخت‌های فضایی، شناخت‌های اجرایی و غیره می‌پردازند. برخی از اصلی‌ترین روش‌های ارزیابی عصب روانشناختی عبارتند از:
آزمونهای حافظه: این آزمون‌ها برای بررسی حافظه، به‌طور خاص حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت، استفاده می‌شوند.
آزمونهای توجه: این آزمون‌ها برای بررسی توجه، به‌طور خاص توجه انتخابی، توجه پایدار و توجه تقسیمی، استفاده می‌شوند.
آزمونهای زبان: این آزمون‌ها برای بررسی زبان، به‌طور خاص صحبت کردن، شنیدن و درک مطلب، استفاده می‌شوند.
آزمونهای شناخت اجرایی: این آزمون‌ها برای بررسی شناخت‌های اجرایی، به طور خاص توانایی‌های مرتب‌سازی، تنظیم عملکرد و نظم‌دهی و کنترل عملکرد، استفاده می‌شوند.
آزمونهای شناخت فضایی: این آزمون‌ها برای بررسی شناخت فضایی، به‌طور خاص توانایی‌های ناحیه‌بندی فضایی، حرکت و هماهنگی حرکتی، استفاده می‌شوند.
- آزمونهای ارزیابی عصبی: این آزمون‌ها برای بررسی عملکرد عصبی و شناختی، با استفاده از ابزارهایی همچون الکتروانسفالوگرافی، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و آزمونهای تعادل و حسگری، انجام می‌شوند.
چه عملکردهای ذهنی در یک معاینه عصبی روانشناختی ارزیابی می‌شود؟
ارزیابی عصب روانشناختی روشی برای اندازه‌گیری عملکرد مغز به‌صورت غیرتهاجمی است. از آزمونهای کاغذ و مداد یا آزمونهای کامپیوتری برای ارزیابی جنبه‌های مهم شناخت ازجمله: توجه، حافظه، زبان، زمان واکنش، ادراک و غیره استفاده می‌شود.
آزمون عصب‌شناختی در مورد این نیست که از کسی بپرسید چه احساسی دارد یا چه کار می‌کند، بلکه در مورد انجام تکالیف کوچک است که مستقیماً آن را اندازه می‌گیرد. آزمونهای مختلف به‌طور خاص برای اندازه‌گیری جنبه‌های خاصی از عملکرد مغز ساخته شده‌اند. با اندازه‌گیری جنبه‌های ظریف عملکرد مغز، محققان و پزشکان می‌توانند آنچه در مغز اتفاق می‌افتد را بررسی کنند.
به این ترتیب، آزمون عصب‌شناختی، راه استاندارد شده‌ای را برای دریافت تصویری فوری از سلامت مغز ارائه می‌دهد. آزمون‌ها عینی هستند و نمرات روشی را برای مقایسه عملکرد یک فرد با بقیه افراد جامعه یا در مقابل خودشان در زمان قبلی ارائه می‌دهند.
چرا ارزیابی عصب روانشناختی انجام می‌شود؟
ارزیابی عصب روانشناختی را می‌توان بنا به دلایل زیر انجام داد ازجمله:
برای کمک به تشخیص
گاهی اوقات از نتایج آزمایش برای کمک به درک علت مشکلات در تفکر و درک شما استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، نتایج آزمایش ممکن است برای تعیین اینکه آیا تغییرات شناختی (ذهنی) شما به دلیل سالمندی طبیعی، یک بیماری عصبی، افسردگی، اضطراب یا دلایل دیگر است، استفاده شود. سپس پزشک شما می‌تواند از نتایج معاینه عصبی روانشناختی شما همراه با نتایج سایر آزمایش‌ها مانند اسکن مغز، EEG و آزمایش‌های خون استفاده کند تا به تشخیصی برسد که به راهنمایی مراقبت‌های سلامتی شما کمک می‌کند.
برای تعیین نقاط قوت و ضعف شناختی
در برخی موارد، یک پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را در صورت داشتن یک رویداد یا آسیب عصبی شناخته‌شده، مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی تروماتیک، تجویز کند تا بفهمد کدام عملکردهای شناختی تغییر کرده‌اند و چقدر تغییر کرده‌اند.
برای ایجاد یک خط پایه
در برخی موارد، یک معاینه قبل و بعد از درمان پزشکی یا جراحی انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا توانایی‌های شناختی تحت تأثیر مداخله قرار گرفته است یا خیر. معاینه مجدد در نقطه‌ای بعد از شروع پایه می‌تواند نشان دهد که پس از سکته مغزی یا آسیب مغزی تروماتیک تا چه حد بهبود می‌یابید و آیا آمادگی بازگشت به کار، از سرگیری رانندگی یا انجام وظایف دیگر را دارید یا خیر.
برای کمک به برنامه‌ریزی یک درمان یا مداخله دیگر
در صورت داشتن آسیب مغزی، نتایج آزمایش را می‌توان برای شناسایی توانایی‌های شناختی که باید در توان‌بخشی موردتوجه قرار گیرد، استفاده کرد. نتایج همچنین به درمانگران کمک می‌کند تا تعیین کنند کدام نقاط قوت می‌توانند نقاط ضعف را جبران کنند. ارزیابی می‌تواند مبنایی برای تصمیم‌گیری و یا تعدیل برنامه‌های مدرسه یا کار فراهم کند و مهارت‌هایی را که برای کار بر روی آن‌ها مهم‌ترین هستند را تعیین کند.
اگر در گذشته ارزیابی‌های عصب‌شناختی انجام نداده باشم، چگونه می‌توانم بفهمم که توانایی‌های شناختی من تغییر کرده است؟
برخی از توانایی‌های شناختی با وجود بیماری‌ها یا آسیب‌های عصبی بسیار پایدار هستند. این توانایی‌ها اغلب تخمینی از سطح سایر توانایی‌های شناختی شما را ارائه می‌دهند، اگر آسیب یا بیماری رخ نداده باشد. نتایج شما با الگوی نتایج مرتبط با بیماری‌ها یا آسیب‌های مختلف مقایسه می‌شود تا به تعیین اینکه آیا تغییراتی رخ داده است یا خیر کمک کند.
چه شکایات رایجی ممکن است نشان‌دهنده نیاز به آزمایش عصبی روانشناختی باشد؟
اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم زیر را دارید، برای ارزیابی عصب روانشناختی به متخصص مراجعه کنید:
- تغییر در حافظه کوتاه‌مدت، پرسیدن مکرر یک سؤال.
- گم کردن اغلب چیزها، به‌راحتی گم شدن.
- گیجی.
- توجه و تمرکز ضعیف. گوش ندادن به کسی که دارد با شما صحبت می‌کند. گیج شدن در مکالمه.
- مشکل زبان در صحبت کردن یا مشکل در یافتن کلمات یا عدم درک آنچه دیگران می‌گویند.
- عدم‌تشخیص چیزها.
- مشکلات دیداری – فضایی ازجمله مشکل در ترسیم یا استفاده از نقشه.
- قضاوت و تصمیم‌گیری ضعیف
- تغییر غیرقابل توضیح در شخصیت، افزایش اضطراب یا افسردگی، داشتن هذیان یا توهم.
- مشکل جدید در درک یا مدیریت صورت‌حساب‌ها یا امور مالی.
- عدم تشخیص افراد آشنا.
نتیجه‌گیری
ارزیابی عصب روانشناختی، یک ابزار بسیار مهم برای بررسی عملکرد شناختی و عصبی فرد است. با استفاده از این روش، پزشکان می‌توانند به بهترین شکل ممکن تشخیص بیماری‌های شناختی و عصبی را بدهند و درمان‌های مناسبی را برای بیماران تجویز کنند. همچنین، این روش برای پژوهشگران و محققان، به عنوان یک ابزار بسیار قدرتمند برای بررسی وضعیت شناختی و عصبی فرد، بسیار حائز اهمیت است. ارزیابی عصب روانشناختی در محیط کاری و آموزشی نیز، بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند به بهترین شکل ممکن به افراد کمک کند تا در محیط کاری یا آموزشی، با بهره‌گیری از راهکارهای مناسب، بهتر انجام دادن وظایف خود، تلاش کنند. با این حال، برای اطمینان از سلامت شناختی خود، فردی که تغییراتی در عملکرد شناختی خود مشاهده می‌کند، باید به پزشک معالج خود مراجعه کند تا نیاز به ارزیابی عصب روانشناختی را بررسی کند.
در نهایت، ارزیابی عصب روانشناختی یکی از بهترین روش‌های بررسی عملکرد شناختی و عصبی فرد است که برای تشخیص بیماری‌های شناختی و عصبی، تعیین برنامه درمانی مناسب و پیشگیری از بروز بیماری‌های جدید، استفاده می‌شود. از این رو، ارزیابی عصب روانشناختی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و حائز اهمیت‌ترین تکنیک‌های پزشکی در تعیین تشخیص و درمان بیماری‌های عصبی و شناختی به‌کار می‌رود.