دانشمندان در ایران روش جدیدی برای تبدیل آستروسیت ها یعنی سلول های مغزی ستاره ای شکل که از عملکرد عصبی پشتیبانی می کنند به الیگودندروسیت ها، سلول هایی که میلین را در مغز می سازند و ترمیم می کنند، کشف کرده اند.
هنگامی که سلول های تبدیل شده به مغز موش هایی با آسیب میلین مانند آنچه در مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) دیده می شود، پیوند شدند، سلول های تبدیل شده توانستند به ترمیم میلین آسیب دیده کمک کنند.
محققان نوشتند: تولید سلول های پیش ساز الیگودندروسیت از آستروسیت ها از طریق یک کوکتل مولکولی کوچک ممکن است راه جدیدی برای تولید پیش سازهای مورد نیاز برای ترمیم میلین در بیماری هایی که با از دست دادن میلین مانند مولتیپل اسکلروزیس مشخص می شوند، فراهم کند.
این تیم روش جدید خود را در مطالعه ای با عنوان «تبدیل رده های سلولی آستروسیت به سلول های پیش ساز الیگودندروسیت با استفاده از مولکول های کوچک و پیوند به مدل حیوانی مولتیپل اسکلروزیس» که در مجله علوم اعصاب مولکولی منتشر شد، توصیف کردند.
محققان نوشتند: «با توجه به اینکه آستروسیت‌ها در مغز و نخاع فراوان هستند، منبع جذابی برای تولید سلول های پیش ساز الیگودندروسیت در شرایط دمیلینه‌کننده هستند».
راه هایی برای رشد سلول هایی که می توانند به ترمیم میلین در مغز کمک کنند
در بیماری ام اس، التهاب در مغز باعث آسیب به غلاف میلین می شود که یک پوشش چربی که دور رشته های عصبی می پیچد. میلین به سلول‌های عصبی کمک می‌کند سیگنال‌های الکتریکی ارسال کنند، کمی شبیه به عایق در اطراف یک سیم فلزی. به این ترتیب، آسیب میلین همانطور که در ام اس دیده می شود باعث ایجاد مشکلاتی در سیگنال دهی نورون می شود که در نهایت باعث ایجاد علائم بیماری می شود.
در حالی که نورون‌ها شناخته‌شده‌ترین نوع سلول‌های مغزی هستند، آستروسیت‌ها حدود 40 درصد بیشتر از نورون‌های مغز انسان هستند. این سلول ها دارای طیف گسترده ای از عملکردهای مهم هستند که به تنظیم متابولیسم و التهاب در مغز و همچنین حمایت از عملکرد نورون کمک می کنند.
آستروسیت ها همچنین قادر به تغییر شکل هستند: تحت شرایط خاص، این سلول ها می توانند رشد کرده و به سلول های پیش ساز الیگودندروسیت، که به سلول های پیش ساز الیگودندروسیت شناخته می شوند، تمایز پیدا کنند، که اساساً الیگودندروسیت های نابالغ هستند.
در این مطالعه، دانشمندان دانشگاه تربیت مدرس، در تهران، روش جدیدی را برای رشد آستروسیت ها به سلول های پیش ساز الیگودندروسیت در یک محیط آزمایشگاهی گزارش کردند. این روش به یک کوکتل منحصر به فرد از مولکول های کوچک نیاز دارد که در غلظت های خاص به محیط مورد استفاده برای رشد آستروسیت ها اضافه می شوند. به غیر از ایجاد آن، این روش بسیار ساده است – سلول ها در یک ظرف رشد می کنند، و تنها کاری که محققان باید انجام دهند این است که هر چند روز یک بار محیط را تازه کنند.
دانشمندان نشان دادند که سلول های پیش ساز الیگودندروسیت رشد یافته با این روش، تمام خصوصیات اصلی بیوشیمیایی معمول این نوع سلول را نشان می دهند. مهمتر از همه، آنها توانستند به الیگودندروسیت های بالغ و میلین ساز تبدیل شوند.
این تیم با ادامه کار خود، سپس اثرات پیوند سلول های پیش ساز الیگودندروسیت مشتق شده از آستروسیت ها را در مغز موش های مبتلا به بیماری شبیه ام اس آزمایش کردند. در این مدل، حیوانات با یک ماده شیمیایی سمی به نام کوپریزون تغذیه می‌شوند که باعث آسیب شبیه به ام‌اس به غلاف میلین می‌شود.
مطابق با نتایجی که در ظروف مشاهده می شود، سلول های پیش ساز الیگودندروسیت پیوندی نیز قادر به رشد به الیگودندروسیت های بالغ و میلین ساز در مدل موش بودند.
محققان نوشتند: دو هفته پس از پیوند، بیشتر سلول های پیوند شده نشانگرهای الیگودندروسیت های بالغ را بیان کردند. این تیم گفت که این یافته قابل توجه است با توجه به اینکه سلول های پیش ساز الیگودندروسیت در مدل القا شده توسط کوپریزون به مشکل رشد به الیگودندروسیت بالغ مبتلا می شوند.
با توجه به این داده ها، دانشمندان پیشنهاد کردند که سلول های پیش ساز الیگودندروسیت ایجاد شده با این روش می توانند پایه مفیدی برای توسعه سلول درمانی برای بیماری هایی مانند ام اس که با آسیب میلین مشخص می شوند، باشد. کمک به استراتژی این است که آستروسیت ها در مغز فراوان هستند.
دانشمندان نوشتند: «توسعه روش‌های کارآمد و ایمن برای تولید سلول های پیش ساز الیگودندروسیت یک استراتژی امیدوارکننده برای درمان بیماری‌های دمیلینه‌کننده از جمله ام‌اس است».
