تقریباً از هر 26 نفر 1 نفر به صرع مبتلا می‌شود، وضعیتی که در آن فرد تشنج‌های مکرر و غیر قابل تحریک را تجربه می‌کند. اما تجربه تشنج همیشه به این معنی نیست که فرد، مبتلا به صرع است. تشنج می تواند با صدمات حاد سر، ترک الکل، قند خون بالا و سایر موارد تحریک شود. تقریباً از هر 10 نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار تشنج می شود.
گفتگو از دکتر ژاکوب پلینن، متخصص مغز و اعصاب متخصص در صرع، توضیح داد که چگونه تشنج را در اطرافیان یا نزدیکان خود تشخیص دهیم و در آن لحظات حیاتی پس از شروع تشنج چه کار کنیم.
تشنج به چه صورت است؟
متفاوت است. برای برخی افراد، تشنج آنها یک احساس کاملاً درونی است. برای یک ناظر آموزش ندیده، ممکن است به نظر برسد که هیچ مشکلی وجود ندارد. در واقع، اکثر افراد مبتلا به صرع در ابتدا فقط تشنج های نسبتاً ظریف غیر حرکتی (NonConvulsive Seizure) دارند، سپس با گذشت زمان دچار تشنج می شوند.
اما دیگرانی که تشنج دارند، تشنج کامل بدن را با از دست دادن هوشیاری تجربه می کنند. این نوع تشنجی است که اکثر ما با آن آشنا هستیم، احتمالاً به این دلیل که اغلب در فیلم ها و تلویزیون به تصویر کشیده می شود، البته نه همیشه دقیق. همچنین خطرناک ترین نوع تشنج است.
این نوع تشنج ها ناگهانی و غیر قابل تحریک هستند و چند دقیقه طول می کشند. پس از بهبودی از تشنج و برگشتن هوشیاری، فرد معمولاً برای چند دقیقه تا چند ساعت خسته و گیج می شود.
اگر فردی مبتلا به صرع باشد، هر بار تشنجی که تجربه می کند بسیار شبیه به هم خواهد بود. شایع‌ترین نوع تشنج‌های صرع، تشنج‌های کانونی هستند، یعنی از ناحیه‌ای محدود از مغز ناشی می‌شوند. این دو سوم موارد به طور کلی و 99٪ مواردی است که بعد از 25 سالگی رخ می دهد.
تشنج‌های صرع ممکن است با علائم غیر تشنجی شروع شوند، از جمله خیره شدن، عدم پاسخگویی، حرکات تکراری و احساسات کاملاً درونی که یا متوقف می‌شوند یا به سمت تشنج و از دست دادن هوشیاری پیشرفت می‌کنند.
چه چیزی باعث بروز تشنج می شود؟
تشنج نتیجه فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز است. فوران فعالیت ها، عملکرد طبیعی را مختل می کند و باعث بیش فعالی در ناحیه آسیب دیده مغز می شود که سپس می تواند بر قسمت مربوطه بدن تأثیر بگذارد.
به عنوان مثال، اگر تشنج از بخشی از مغز که در حرکت بازو نقش دارد ایجاد شود، آن بازو بیش فعالی غیر ارادی را تجربه خواهد کرد.
اگر شاهد تشنج در فردی بودید، چگونه می توانید به او کمک کنید؟
ابتدا فرد را ایمن نگه دارید. بسیاری از آسیب های مربوط به تشنج به دلیل افتادن یا تماس با اجسام تیز یا سخت رخ می دهد. اگر شروع به افتادن کردند، به آنها کمک کنید تا به آرامی روی زمین بخوابند و چیزی نرم زیر سرشان بگذارید.
در مرحله حرکتی یک تشنج، تنفس ممکن است متناوب باشد؛ بنابراین فرد را به پهلو بچرخانید تا بتواند راحت تر نفس بکشد و خطر آسپیراسیون را کاهش دهد.
هیچ شیئی را در دهان آنها قرار ندهید. این کار غیر ضروری و خطرناک است.
آنها را مهار نکنید و فریاد نزنید. هیچ یک از این موارد تشنج را متوقف نمی کند.
اگر تشنج متوقف شد، اما پاسخ ندادند، آنها را در کنار خود نگه دارید و بر تنفس آنها نظارت کنید.
به دنبال تشنج و با بهبودی تدریجی و بیدار شدن فرد، به او کمک کنید در فضای امنی بنشیند. اگر گیج هستند، جهت آنها را تغییر دهید و اجازه ندهید نزدیک پله ها یا سکوها بنشیند.
تا زمانی که کاملا بیدار نشده اند به آنها آب یا غذا ندهید. تا زمانی که کاملا هوشیار شوند با آنها بمانید. همچنین مهم است که به آنها بگویید چه اتفاقی افتاده است و به آنها کمک کنید.
پیگیری زمان بسیار مهم است. اگر تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد یا اگر شروع به تشنج پشت سر هم کند، مانند زمانی که یک تشنج دیگر قبل از بهبودی کامل فرد از اولین تشنج شروع شود، با اورژانس تماس بگیرید. اگرچه نادر است، اما هر دوی این موقعیت‌ها شرایط اضطراری تهدیدکننده زندگی هستند.
آیا درمان های جدید در دسترس است؟
افراد مبتلا به صرع، به ویژه آنهایی که حملات مکرر را تجربه می کنند، اغلب داروهای اورژانسی در اختیار دارند.
رایج ترین داروهای اورژانسی – که داروهای نجات تشنج نیز نامیده می شود – نوعی ضد تشنج به نام بنزودیازپین ها هستند. رایج ترین آنها دیازپام، کلونازپام، لورازپام و میدازولام هستند.
همه داروهای سریع الاثر هستند. برخی از آنها قرص هایی هستند که باید بلعیده شوند، برخی دیگر قرص های قابل حل هستند که در گونه یا زیر زبان قرار می گیرند و برخی نیز اسپری بینی یا ژل برای تجویز رکتوم هستند. بیماران و مراقبان آنها ممکن است به داروهای نجات دسترسی داشته باشند و بدانند چگونه از آنها استفاده کنند.
یک نکته احتیاطی: اگر دارو به شکل قرص است و اگر فرد در حال تشنج است، قرص را در دهانش نگذارید. اما به یاد داشته باشید: همه تشنج ها تشنجی نیستند یا باعث از دست دادن هوشیاری نمی شوند؛ بنابراین اگر فردی بیدار و هوشیار باشد، ممکن است بتواند یک قرص را ببلعد.
